Netávani - tveggja ára rannsóknarverkefni lokið.
03.04.2013
Netávani (Internet Addictive Behaviour, IAB) er
skilgreindur sem hegðunarmynstur sem einkennist af ákveðnu stjórnleysi í internet notkun. Þess konar hegðun getur leitt til einangrunar og dregið úr
félags- og námslegri virkni, áhuga á tómstundum og haft áhrif á heilsu.
Á unglingsaldrinum eru unglingar að öðlast sjálfstæði og sækjast eftir því. Þau hafa aukinn aðgang
að fartölvu, farsímum og öðrum stafrænum búnaði sem auðveldar þeim aðgang að internetinu. Ungt fólk er forvitið og sækir
í nýja reynslu. Internetnotendur sem alltaf eru tengdir eru í aukinni hættu á að þróa með sér mögulega óheilbrigða
netnotkun. Viðtöl sem tekin voru við ungmenni sem sýndu merki um netávana leiddu í ljós að unglingar þróa ýmsar aðferðir til
að fylgja eftir persónulegri notkun sinni og til að fást við mögulega ofnotkun.
Rannsókna- og þróunarmiðstöð Háskólans á Akureyri (RHA) tók þátt í tveggja
ára rannsóknarverkefni sem unnið var í samstarfi fræðimanna í sex löndum með stuðningi frá internetöryggisáætlun
ESB. Verkefnið hafði vinnuheitið EU NET ADB (sjá vefsiðu) og var markmið þess að meta algengi og
áþrifaþætti netávana.
Rannsóknin tók til meira en 13.000 ungmenna á aldrinum 15-16 ára í Evrópu og þar af voru rúmlega
2.000 á Íslandi. Meðal þess sem var til skoðunar í rannsókninni voru internetnotkun, bakgrunnsþættir (námsárangur, reglur
foreldra), matskvarði fyrir netávana (Internet Addiction Test –IAT) , leikjanotkun(AICA-S), fjárhættuspil (SOG-RA) og persónulegir eiginleikar (Youth Self
Report). Að auki voru tekin viðtöl við þátttakendur sem sýndu merki um netávana til að skoða nánar þau ferli sem þar
liggja að baki.
Sumir nota aðferðir sem byggja á aðlögun (þar sem er reynt að halda jafnvægi milli tíma sem notaður er
á netinu og til annarra hluta) m.a sjálfstætt eftirlit, forgangsröðum og að kanna valkosti sem eru ótengdir internetinu. Aðrir nota aðferðir sem
efla ekki aðlögun (þar sem reynt er að viðhalda eða auka skuldbindingar á internetinu ) t.d. með því að hunsa tilmæli foreldra og
réttlæta internetnotkun.
Þær aðferðir sem ungmennin nota hafa ekki bara áhrif á netnotkun heldur einnig á lífið almennt. Þau
ungmenni sem eru „föst á netinu“ sýna oft sterka löngun til athafna sem tengjast internetinu en einnig athafna sem tengjast því ekki, en vegna slakrar
félagsfærni upplifir viðkomandi vonbrigði, er jafnvel lagður í einelti eða er hunsaður og er því „fastur“ í viðjum
internetsins. Aðra skortir löngun í athafnir utan internetsins en hafa takmarkaða félagsfærni og nota netið til að forðast leiða. Margir
ráða við að hafa „alla bolta á lofti“, þessir einstaklingar geta haft löngun til athafna sem tengjast internetinu en einnig athafna sem tengjast
því ekki og hafa góða félagsfærni. Afþreying á internetinu getur þannig haft sterk tengsl við afþreyingu í raunveruleikanum.
Þannig er líklegt að unglingur sem á marga vini noti samskiptasíður mikið svo dæmi sé tekið.